Kỳ 1: Cậu ấm con quan
Ông từng hạ cờ quẻ ly của triều đình Bảo Đại, kéo cao cờ đỏ sao vàng trên kỳ đài Huế khi mới 25 tuổi.
Người đó chính là Đặng Văn Việt. Ông tự gọi mình là “người lính già”, 97 tuổi đời, 68 năm tuổi Đảng. Sau vụ treo cờ 71 năm, ông vẫn đọc sách, dịch tiếng Pháp, học tiếng Anh không cần kính lão.
Đặc biệt, khi kể lại những trận đánh Pháp ly kỳ, những biến cố thăng trầm theo suốt cuộc đời, ông không cần mở một trang tư liệu nào.
“Sinh viên Việt Minh”
Ông Việt kể: “Người ta gọi tôi là “cậu ấm con quan” bởi cha tôi là Đặng Văn Hướng, đỗ phó bảng năm 1919 nhưng hưu non do bản tính cương trực.
Ở triều đình Huế, cụ được Chính phủ Trần Trọng Kim mời tham gia công việc của chính quyền. Năm 1942 khi cha tôi làm tuần phủ Hà Tĩnh thì tôi đã đậu tú tài toàn phần ở Trường Khải Định, sau đó thi đậu Trường đại học Y khoa Đông Dương ở Hà Nội.
Tháng 3 đến tháng 8-1945 cha tôi làm tổng đốc Nghệ An thì tôi là sinh viên tham gia phong trào cứu quốc tại Hà Nội.
Năm 1947 vì cha tôi có công giúp chuyển giao chính quyền cho cách mạng không mất một viên đạn nào nên Bác Hồ mời ra làm bộ trưởng không bộ, phụ trách ba tỉnh Thanh - Nghệ - Tĩnh cho đến năm 1953. Cuộc đời tôi cũng thăng trầm theo quốc biến”.
Ngày 9-3-1945 Nhật đảo chính Pháp, Trường đại học Y khoa Đông Dương đóng cửa, chàng trai Đặng Văn Việt cùng 42 sinh viên miền Trung quay về quê.
Biết Nhật sẽ đảo chính Pháp nên luật sư Phan Anh (một trong 16 thành viên nội các của Chính phủ Trần Trọng Kim) và GS Tạ Quang Bửu (cố vấn đặc vụ ủy viên Bộ Thanh niên) chớp thời cơ thành lập Trường Thanh niên tiền tuyến Huế thu hút ngay số sinh viên miền Trung này.
GS Tạ Quang Bửu vốn là thầy giáo cũ đã viết thư khuyên Đặng Văn Việt và bạn học gia nhập trường. Thực chất đây là trường võ bị nhằm “Việt Minh hóa” 43 trí thức trẻ từ Trường đại học Y khoa Đông Dương thành “sinh viên Việt Minh” có trình độ quân sự nhất định.
Đây là thời kỳ Đặng Văn Việt thường xuyên liên lạc với Ủy ban kháng chiến Trung bộ ở Huế như các ông Hoàng Anh (bí thư Tỉnh ủy Thừa Thiên - Huế), Trần Hữu Dực và Tố Hữu (thường vụ Tỉnh ủy).
Sáng 20-8-1945 Đặng Văn Việt nhận tin mật “mời đến một địa điểm gần Nam Giao gặp đồng chí Trần Hữu Dực”.
Khi gặp, ông Dực giao cho Đặng Văn Việt một lá cờ Tổ quốc “to gần bằng cả gian nhà”, nói: “Tôi giao cho đồng chí lá cờ đỏ sao vàng. Đồng chí có nhiệm vụ treo lên cột cờ lớn trước cửa Ngọ Môn vào sáng 21-8”.
Phút giây thiêng liêng
Hiểu đây là mệnh lệnh của cấp trên, Đặng Văn Việt cuộn tròn lá cờ rộng 120m vào bao tải rồi buộc sau xe đạp đi về Trường Thanh niên tiền tuyến. Không khí cách mạng của Việt Minh đang “sôi sùng sục”, chàng sinh viên ngẫm nghĩ “mình phải làm thế nào để hoàn thành nhiệm vụ thiêng liêng này”.
Về trường, Đặng Văn Việt được anh Lâm Kèn (tổ trưởng tổ Việt Minh gồm năm sinh viên nòng cốt) huy động thêm Nguyễn Thế Lương (sau này là thiếu tướng Cao Pha, cục trưởng Cục 2 - Bộ Quốc phòng) cùng đi treo cờ.
Tổ Việt Minh cho hai người mượn khẩu súng Barillet với sáu viên đạn để tăng uy thế trước phản ứng của lính cận vệ hoàng gia.
Rạng sáng 21-8, Đặng Văn Việt và Cao Pha “đóng” bộ ghệt bóng lộn. Đầu đội mũ calô, chân đi giày da. Khẩu Barillet đeo sệ bên hông. Lúc đó lá cờ đã được cuộn dài như “con trăn” gác lên hai xe đạp. Hai người kỳ cạch đẩy xe đi khoảng 2km thì đến chân cột cờ Huế.
“Anh Cao Pha dừng lại bảo vệ lá cờ, còn tôi băng lên gặp thầy đội chỉ huy đội bảo vệ cờ của triều đình gồm 12 lính dõng với 12 khẩu Mútcơtông thông báo: “Theo lệnh của Ủy ban kháng chiến Trung bộ, chúng tôi có nhiệm vụ treo cờ cách mạng thay cờ quẻ ly. Các ông giúp chúng tôi thực thi nhiệm vụ”.
Trước áp lực và khí thế cách mạng, thầy đội gọi tôi bằng “ngài” và nói: “Dạ các ngài cứ ra lệnh”” - ông Việt nhớ lại.
“9g ngày hôm đó, sáu lính dõng vạm vỡ giúp hạ cờ quẻ ly để chúng tôi thay thế cờ đỏ sao vàng. Thay xong, sáu lính pháo đùng và thầy đội xếp hàng ngang. Anh Cao Pha đứng hàng trước. Tôi đứng ngoài hô: Kéo cờ... Chào!
Lính pháo đùng bồng súng, còn chúng tôi đưa tay chào kiểu nhà binh. Lá cờ đỏ sao vàng của Tổ quốc từ từ được kéo lên cao theo hệ thống dây thừng ròng rọc to bằng cổ tay. Nhìn theo lá cờ tung bay, lòng tôi rạo rực, máu trong tim như sôi bừng lên vì quá phấn khích, tự hào.
Chúng tôi nghe những tiếng hô vang: Cờ đỏ sao vàng. Cờ đỏ sao vàng. Hoan hô cách mạng đã về. Dân ta độc lập, tự do rồi. Sau vụ treo cờ này đúng ba hôm thì ảnh hưởng của ngày Cách mạng lịch sử 19-8 bùng lên như thác đổ tại Huế” - ông Việt nhớ lại cảm xúc cách đây 71 năm.
Rồi ông kể tiếp: “Ngày 23-8-1945, sau ba ngày treo cờ, khi tôi đang đứng trên cửa Ngọ Môn dự lễ vua Bảo Đại tuyên bố thoái vị và trao ấn tín, kiếm báu cho chính quyền cách mạng thì một thầy đội nói thầm vừa đủ tôi nghe: Hôm hai ông chở cờ đến, tôi được lệnh triển khai một đại đội cảnh vệ hoàng gia nằm dọc theo thành của cửa Ngọ Môn.
120 mũi súng đã chĩa thẳng vào hai ông. Tôi xin phép nhà vua cho bóp cò. Nhà vua hỏi ý hoàng hậu Nam Phương rồi hô to: “Chớ! Chớ! Không được bắn. Nếu ai bóp cò thì ta chết trước”. Nhờ lệnh ấy mà có ngày hôm nay”.
Ông Đặng Văn Việt, quê xã Diễn Thọ, huyện Diễn Châu (Nghệ An). Sau 35 năm “nếm mật, nằm gai” khắp các chiến trường đánh Pháp và tại các công sở, hiện ông cư trú trong căn hộ 16m2 trên gác 4, nhà B25 khu tập thể Bộ Xây dựng, P.Minh Khai, Q.Hai Bà Trưng (Hà Nội). Anh Hoàng Xuân Lương (nguyên thứ trưởng, phó chủ nhiệm Ủy ban dân tộc, hiện là giám đốc Trung tâm Nghiên cứu quyền con người vùng dân tộc miền núi thuộc Liên hiệp Khoa học kỹ thuật VN) dẫn tôi đến gặp ông Việt. Chúng tôi không khỏi ngỡ ngàng trước căn phòng chật, bề bộn đồ đạc, chỉ có bộ bàn ghế nhỏ tiếp khách và hai giá sách. 97 tuổi nhưng giọng nói của ông vẫn sắc và trong. Nghe tiếng chuông điện thoại, ông nói: “Lại có người hỏi về cuốn sách tôi vừa mới tái bản đây”. Đó là cuốn Hạ cờ triều đình Huế, giương cao cờ đỏ sao vàng - sự kiện vĩnh hằng, NXB Hội Nhà Văn tháng 12-2015, tái bản lần thứ 10. Ông đã viết 17 tác phẩm (trong đó cuốn Đường số 4 rực lửa đoạt giải nhất Liên hiệp VHNT toàn quốc, năm 2000; giải đặc biệt Hội VHNT Lạng Sơn, năm 2005). Ông từng là trung đoàn trưởng của một trong hai trung đoàn đầu tiên (trung đoàn 174); nguyên chỉ huy các mặt trận đường 9, đường 7, đường 5, đường 6; đường 4; nguyên chủ nhiệm huấn luyện Trường Sĩ quan lục quân VN; nguyên quyền cục trưởng Cục Xây dựng - Bộ Xây dựng, Bộ Thủy sản... |
|
“Trường Thanh niên tiền tuyến Huế là một bộ phận tiền thân của phong trào cách mạng tại Huế. Sinh viên của trường đều được công nhận là cán bộ tiền khởi nghĩa. Hiện hữu của trường này là một hiện tượng đặc biệt của cách mạng VN. Qua đó làm sáng tỏ vấn đề xã hội sâu sắc: khi người trí thức giác ngộ cách mạng thì họ sẽ trở thành chủ thể lịch sử triệt để cách mạng hơn ai hết Nhà sử học Dương Trung Quốc Nguồn: https://tuoitre.vn/nguoi-keo-co-do-sao-vang-len-ky-dai-hue-1164202.htm |
